Các yếu tố môi trường, độc tố và chất gây ô nhiễm tác động như thế nào đến sức khỏe và tuổi thọ?

 Theo Eric Topol trong cuốn sách mới Super Agers và bản tin Substack Ground Truths của ông, các yếu tố môi trường và độc tố đang ngày càng được công nhận là có tác động sâu sắc đến sức khỏe và tuổi thọ, vượt ra ngoài các yếu tố lối sống truyền thống như chế độ ăn uống và tập luyện. Ông Topol nhấn mạnh rằng định nghĩa "lối sống+" của ông bao gồm các điều kiện môi trường như tiếp xúc với chất độc hại.

Dưới đây là cách các yếu tố môi trường, độc tố và chất gây ô nhiễm tác động đến sức khỏe và tuổi thọ, dựa trên các nguồn được đề cập bởi Eric Topol:

• Ô nhiễm không khí:

  • Nguy cơ tử vong và bệnh tật: Ô nhiễm không khí, đặc biệt là các hạt vật chất nhỏ (PM10 và PM2.5), là nguyên nhân hàng đầu gây gánh nặng bệnh tật toàn cầu và liên quan đến 1 triệu ca tử vong toàn cầu mỗi năm do phơi nhiễm ngắn hạn với PM2.5. Không có ngưỡng an toàn nào được xác định cho tác động mãn tính của PM2.5 đối với sức khỏe tim mạch.
  • Tác động đa hệ thống: Phơi nhiễm không khí bị ô nhiễm có liên quan đến việc tăng nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân, tim mạch và hô hấp. Khoảng 20% bệnh tiểu đường loại 2 có liên quan đến phơi nhiễm PM2.5 mãn tính. Ngoài ra, ô nhiễm không khí còn liên quan đến suy giảm nhận thức, giảm phản ứng miễn dịch với vắc-xin COVID-19 và tăng huyết áp.
  • Cơ chế gây hại: Các cơ chế gây hại đa cơ quan bao gồm viêm toàn thân, suy giảm chức năng miễn dịch, tăng stress oxy hóa, rối loạn chức năng hệ thần kinh tự chủ và tác dụng tiền đông máu. Ô nhiễm không khí kích hoạt các tế bào miễn dịch và gây viêm, đóng vai trò quan trọng trong việc tăng nguy cơ ung thư phổi.
  • Thực trạng và giải pháp: Ước tính 6% tổng số ca tử vong toàn cầu (hơn 8 triệu ca tử vong sớm hàng năm) là do ô nhiễm ngoài trời, và hơn 80% trong số đó có thể được giải quyết bằng cách loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch.

• Các chất độc hại khác trong môi trường:

  • Khói thuốc lá thụ động và khí Radon: Khói thuốc lá thụ động có liên quan đến bệnh tim thiếu máu cục bộ, đột quỵ, tiểu đường loại 2, hen suyễn và ung thư vú. Khí radon trong nhà, một loại khí không mùi, có liên quan đến tăng nguy cơ ung thư phổi không do hút thuốc và đột quỵ.
  • Thuốc trừ sâu: Thuốc trừ sâu có liên quan đến nguy cơ mắc nhiều loại ung thư, tiểu đường loại 2, suy giảm nhận thức, bệnh Parkinson, bệnh tự miễn, bệnh tuyến giáp, vô sinh và mất khứu giác.
  • Ô nhiễm tiếng ồn: Tiếp xúc với tiếng ồn mãn tính, đặc biệt vào ban đêm, có liên quan đến tăng hormone gây căng thẳng, viêm toàn thân, huyết áp cao, bệnh tim và tiểu đường loại 2.
  • Kim loại nặng và phóng xạ: Phơi nhiễm với các kim loại như cadmium, vonfram, uranium, coban, đồng và kẽm có liên quan đến tăng đáng kể các sự kiện tim mạch và tử vong do mọi nguyên nhân. Các nghiên cứu hình ảnh y tế sử dụng bức xạ ion hóa, như chụp CT và hình ảnh hạt nhân, cũng liên quan đến tăng nguy cơ ung thư khi thực hiện quá thường xuyên.

• Microplastics (Vi nhựa) và Nanoplastics (Hạt nhựa nano - MNPs):

  • Sự phổ biến: MNPs đang có mặt khắp mọi nơi trong môi trường, thực phẩm, không khí xung quanh, đại dương và nước uống đóng chai. Sản lượng nhựa tăng vọt hàng năm, từ chưa đến 2 triệu tấn vào năm 1950 lên hơn 400 triệu tấn hiện nay, dẫn đến tích lũy hơn 600 tỷ tấn nhựa sẽ không bao giờ biến mất. Một lít nước đóng chai trung bình chứa hơn 240.000 hạt, trong đó 90% là hạt nhựa nano.
  • Sự hiện diện trong cơ thể người: MNPs đã được tìm thấy trong động mạch, não, cục máu đông, gan, ruột, phổi, nhau thai, tinh hoàn và các mô khác của con người. Cơ quan CDC Hoa Kỳ cho biết MNPs có thể có mặt trong cơ thể của tất cả người Mỹ.
  • Tác động đến sức khỏe:
    • Bệnh tim mạch: Một nghiên cứu quan trọng cho thấy 58% bệnh nhân trải qua phẫu thuật động mạch cảnh có MNPs trong mảng xơ vữa của họ. Sự hiện diện của chúng liên quan đến tăng gấp 4,5 lần nguy cơ kết hợp của tử vong do mọi nguyên nhân, đau tim và đột quỵ. Các MNPs này gây ra phản ứng viêm mạnh mẽ trong mảng bám.
    • Não và nhận thức: Một báo cáo mới đáng lo ngại trên Nature Medicine, mà ông Topol đã tóm tắt trên Ground Truths, cho thấy sự tích tụ MNPs trong não, với mức độ cao hơn đáng kể ở những người mắc chứng mất trí nhớ, bao gồm cả bệnh Alzheimer. Nồng độ MNP trong não cao gấp 7-30 lần so với gan hoặc thận. Ngoài ra, một nghiên cứu trên mô hình chuột cho thấy MNPs trong máu có thể vượt qua hàng rào máu não, kích hoạt hệ thống miễn dịch và dẫn đến tắc nghẽn lưu lượng máu, gây ra cục máu đông và bất thường thần kinh. Phơi nhiễm MNPs cũng liên quan đến tăng nguy cơ suy giảm nhận thức.
    • Các vấn đề sức khỏe khác: MNPs còn liên quan đến bệnh gan nhiễm mỡ, hầu hết các loại ung thư, rối loạn giấc ngủ, bệnh viêm ruột, trầm cảm, hen suyễn, bệnh chuyển hóa tim mạch, chậm phát triển thần kinh, sinh non và vô sinh.
  • Cách giảm phơi nhiễm: Các chiến lược được đề xuất bởi Consumer Reports và ông Topol bao gồm tránh các hộp đựng thực phẩm bằng nhựa, thức ăn nhanh và thực phẩm nhiều chất béo (chất hóa dẻo hòa tan trong chất béo ở mức cao hơn), sử dụng chai nước bằng thủy tinh hoặc thép, dụng cụ nhà bếp bằng gỗ hoặc thép, và hạn chế sử dụng vinyl.

• Các chất Perfluorinated và Polyfluorinated Alkyl (PFAS):

  • Hóa chất vĩnh cửu: PFAS là hóa chất nhân tạo với liên kết hóa học flo-carbon mạnh mẽ, khiến chúng không bị phân hủy, đó là lý do chúng được gọi là "hóa chất vĩnh cửu".
  • Sự phổ biến và nguy cơ: Chúng được tìm thấy rộng rãi trong các mẫu nước, thực phẩm (bơ, thịt chế biến sẵn, hải sản), quần áo, thảm, đồ nội thất, giấy gói thức ăn nhanh, và nhiều sản phẩm khác. Hầu hết người Mỹ đều có PFAS có thể đo được trong máu của họ. Phơi nhiễm cao với các hợp chất này có liên quan đến ung thư thận và tinh hoàn, béo phì, tăng huyết áp và tiền sản giật khi mang thai, cholesterol cao, bệnh viêm ruột và tổn thương tuyến giáp, gan, não và hệ miễn dịch.
  • Thực trạng quản lý: Mặc dù có hơn 10.000 hóa chất PFAS, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ mới chỉ đề xuất tiêu chuẩn nước uống cho 6 loại trong số đó vào năm 2024.

Eric Topol và các nguồn tin của ông liên tục chỉ ra rằng những chất hóa học và chất ô nhiễm này, cùng với thực phẩm siêu chế biến, góp phần vào những mối nguy hiểm về sức khỏe mà chưa được nhận diện hoặc xử lý đầy đủ. Ông Topol cũng nhấn mạnh rằng sự gia tăng rõ rệt của các loại ung thư ở người trẻ tuổi trong những năm gần đây có thể là do các yếu tố môi trường này. Ông kết luận trong cuốn Super Agers rằng, mặc dù nhiều điều đã được biết về chế độ ăn và tập thể dục trong hàng ngàn năm, nhưng kiến thức của chúng ta đã được nâng cấp đáng kể, và sẽ khó có loại thuốc hay can thiệp mới nào có thể sánh được với những lợi ích to lớn của một lối sống lành mạnh được định hướng tốt, trong đó có việc chú ý đến các yếu tố môi trường.

Trao đổi sâu hơn tại đây

(BYC tổng hợp)